آزمون فرضیه اثر خشکسالی تولید در استان‌های ایران: مدل فضایی SAR

اثر خشکسالی به مفهوم کمبود آب ناشی از رخداد خشکسالی، به این موضوع می‌پردازد که با ثابت در نظر گرفتن سایر شرایط، یک درصد محدودیت در دسترسی به آب چند درصد رشد اقتصادی را کاهش می‌دهد. در دهه‌های اخیر اقتصاددانان محیط‌زیست درپی پاسخ به این سئوال بودند که آیا سطحی از مصرف و تخلیه منابع آب وجود دارد که تاثیر مثبت آب بر تولید را معکوس نماید؟ در این پژوهش با کاربرد مدل پانل پویای تصادفی با کاربرد روش گشتاورهای تعمیم‌یافته فضایی SAR-DPD-GMM در دوره 1383-1396 در 30 استان اثر آستانه‌ای استخراج منابع آب زیرزمینی بر تولید ناخالص داخلی حقیقی آزمون شد. نتایج نشان داد، منابع آب زیرزمینی در سطح و مجذور دارای ضریب 7311/556 و 0065/0- هستند، به طوری که حد آستانه استخراج 825/42 میلیارد مترمکعب در سال برآورد شد. استخراج بیش از این حد آستانه دارای تاثیرات منفی محیط‌زیستی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی در بین استان‌ها است که منجر به کاهش تولید ناخالص داخلی حقیقی در بین استان‌های ایران می‌گردد. به این ترتیب فرضیه اثر خشکسالی در استان‌های ایران رد نمی‌گردد. همچنین ردپای بشر در منابع آب زیرزمینی قابل مشاهده است. متغیر فضایی SAR دارای ضریب 1064/0 است که نشان داد تخلیه یک حوضه آبریز که موقعیت جغرافیای آن از بُعد محیط‌زیستی مستقل از تقسیمات سیاسی است، دارای تاثیرات فضایی بر تولید ناخالص داخلی حقیقی استان‌های مجاور است. پیشنهاد می‌گردد با کنترل رانت مجاز و غیر مجاز آب با بهره‌گیری از مالکیت موقت به جای مالکیت دائمی و استفاده از ابزار بازار آب با کنترل سمت تقاضا و تقویت تولید اقتصادی آب در سمت عرضه، استخراج منابع آب زیرزمینی در بین استان‌ها به کمتر از حد آستانه کاهش یابد، تا تبعات منفی استخراج مازاد منابع آب زیرزمینی صفر گردد.